Početkom 15. veka despot Stefan Lazarević odlučio je da zbog turske najezde prestonica Srbije postane Beograd. U čast obnove i napretka, novostvorena prestonica je kao svoju slavu proglasila Vaznesenje Gospodnje – Spasovdan, jer je upravo to i bila – grad koji se iz pepela prošlosti uzdigao uništen, ali nepoljuljan u želji da ide dalje.
Tradicija obeležavanja gradske slave je duga, ali sa ogromnim prekidima u skladu sa promenljivom sudbinom samog Beograda. Malo je poznato da je 1938. godine prvi put nošen opštinski slavski barjak, a da se taj isti barjak u Spasovdanskoj litiji nosi i danas.
Na barjaku od crvenog brokata, sa jedne strane je ikona Vaznesenja Gospodnjeg i slovima od zlatnih niti piše: “Opština grada Beograda 1938”. Na drugoj strani je ikona Svete Petke, ispod koje piše: “Ko krsno ime slavi, onom i pomaže”, a barjak je poklon jednog od najzaslužnijih gradonačelnika Beograda – Vlade Ilića.
Sveta Petka je krsno ime Ilićeve porodice i jesenji vašar u Vlasotincu, 27. oktobra. Tokom Ilićevog života bio je to dan kaa je kod njega u dom, na slavu, dolazio i sam patrijarh. Poklonivši barjak kome je sa jedne strane Vaznesenje – slava Beograda, a sa druge Sveta Petka – slava Vlasotinca, Ilić je simbolično želeo da poveže rodnu varoš sa gradom kome je najviše ostavio.
NAJBOGATIJI SRBIN UMRO GO I BOS: Genijalni GRADONAČELNIK BEOGRADA koji je život završio ČISTEĆI PRESTONIČKE ULICE
Inače, proslava Spasovdana u Beogradu 1938. tekla je po ustaljenoj proceduri. Na Novom groblju gradonačelnik je položio cveće na Spomen-kosturnicu i održan je pomen za preko 4000 poginulih branilaca Beograda u Prvom svetskom ratu.
Posle je u Voznesenjskoj crkvi održana svečana liturgija, a zatim je povorka sa krstom i barjacima krenula prema Terazijama, dok su sa balkona i prozora Beograđani bacali žito i bombone kako bi, po starom srpskom verovanju, godina bila rodna.
U mnoštvu naroda bilo je đaka, vojnika, sveštenika, pevačkih društava, crkvenih horova, vojne muzike… Po završetku litije u zgradi opštine patrijarh Gavrilo Dožić sa Vladom Ilićem obavio je rezanje slavskog kolača.
Današnjem čitaocu je možda zanimljiv detalj da je jedan od organizatora svečanosti bio čuveni pesnik Sima Pandurović koji je obavljao funkciju šefa Kulturnog odseka Opštine Beograd.
U godinama koje su usledile gradska slava je proslavljana i odlagana, ponosno naglašavana i skrivana, ali nikada nije zamrla. Posle Drugog svetskog rata slava je obnovljena 1993. godine. Tada je za Spasovdan ulicama Beograda, prvi put posle 46 godina, prošla litija… i na njenom čelu ponovo barjak Vlade Ilića.
* Delovi teksta su preuzeti iz monografije o Vladi Iliću “Prvi moderni gradonačelnik Beograda” autora Saše Stankovića koja se može naći u beogradskoj knjižari “Papirnih krila” u Knez Mihailovoj ili naručiti mejlom [email protected].
