Njeno ime bilo je Henrijeta Leks, ali naučnici je znaju kao Hela. Bila je siromašna crnkinja čije su ćelije - uzete bez njenog znanja 1951. godine - postale jedan od najvažnijih alata u medicini, od vitalnog značaja za razvoj polio vakcine, kloniranja, mapiranje gena, veštačke oplodnje i još mnogo toga.
Henrijetine ćelije su milijarde kupovale i prodavale, ali iako ona ostaje gotovo nepoznata, a njena porodica ne može da priušti ni zdravstveno osiguranje.
Uskoro će priča biti pretočena u HBO film od strane Opre Vinfri i Alena Bala, a ovaj bestseler “Njujork tajmsa” odvodi čitaoce na neobično putovanje, od odeljenja za “obojene” u Džon Hopkins bolnici 50-ih godina do skromnih belih labaratorija sa zamrzivačima napunjenim sa Hela ćelijama, od Henrijetinog malog rodnog grada Klover, Virdžinija, do istočnog Baltimora danas, gde se njena deca i unučići bore za nasleđem nad ćelijama.
ISPOVEST VOJNIKA: Noć u pustinji koju nije mogao da zaboravi, a o kojoj su mu zabranili da govori
Besmrtni život Henrijete Leks je priča o sudaru anatomije, rase, medicine, naučnog otkrića i isceljenja vere, ćerki koja je obuzeta pitanjima o majci koju nikada nije upoznala. Ova priča neraskidivo je povezana sa mračnom istorijom eksperimentisanja na Afroamerikancima, rođenjem bioetike, kao i pravne bitke oko toga da li mi uopšte kontrolišemo stvari od kojih smo napravljeni?
Njene ćelije nikada ne umiru
Henrijeta je preminula 4. oktobra 1951. godine od raka grlića materice u odvojenoj crnačkoj bolnici kada je imala svega 31 godinu. Dok je još Henrijeta bila živa njen doktor u Džon Hopkins bolnici je uzeo uzorak ćelija sa njenog tumora bez ičijeg znanja i poslao kolegi Džordžu Greju. Tako je dr Džordž Grej već 20 godina bezuspešno pokušavao da uzgaju ljudsko tkivo iz kultura. Jednom prilikom laboratorijski tehničar je otkrio da Henrijetine ćelije, za razliku od svih ostalih ćelija kod ljudi, mogu da se umnožavaju i normalno žive van ljudskog tela. Kada su on i doktori otkrili ovu činjenicu bili su zapanjeni i oduševljeni neobičnim saznanjem jer su sada mogli da slobodno vrše eksperimente sa ljudskim ćelijama.
Ono što je specifično kod ćelija Henrijete Laks je da one nikada ne umiru što je jedinstven slučaj. Jednostavno – njene ćelije ne umiru kada su van tela, dok kod normalnih ljudi ćelije umiru samo nakon nekoliko umnožavanja. Tako se ćelije Henrijete bez problema umnožavaju u laboratorijskim uslovima već 60 godina i naučnici pretpostavljaju da mogu neograničeno dugo da traju.
Henrijetine besmrtne ćelije su poslužile za mnogobrojna naučna istraživanja. Lek za mnoge bolesti je otkriven upravo zahvaljujući njenim ćelijama. Neke od tih bolesti su grip, herpes, leukemija, hemofilija i mnoge druge. Henrijetine ćelije su poslate čak i u svemir kako bi se ispitalo da li ljudsko tkivo može da izdrži nultu gravitaciju.
Henrijeta je preminula od trovanja i nikada nije saznala kako su njene ćelije postale bitne za nauku i mnogima omogućile da zarade milione. To je bio prvi biološki materijal koji se kupovao i prodavao.
SNIMAK KOJI JE PODELIO SVET: Da li su ovo dva anđela ili optička varka?
Njeni potomci nisu ni znali dugi niz godina da su njene ćelije bile uzete i da su doprinele napretku medicine. Naučnici su sve do 1970. godine skrivali pravo poreko ćelija, i za njih su koristili pseudonim Helen Lejn.
