Većini Srba hrvatski nazivi meseci danas se čine čudnim i teškim za pamćenje, ali ono što mnogi ne znaju je da smo veći deo istorije i sami koristili slične nazive. Mnogo pre današnjih, inače rimskih naziva, slovenski narodi su imali svoja imena meseci.
Dok su ostali evropski narodi uglavnom usvojili rimske nazive meseci, slovenski narodi, a među njima i Srbi, sačuvali su uporedo i sopstvena imena, koja su u srednjovekovnoj Srbiji bila u službenoj upotrebi, zajedno sa rimskim.
O ovome svedoče povelje srpskih vladara iz tog perioda, koji uporedo sa mesecima kao što su septembar i oktobar, nešto ređe, ali koriste i nazive kao što su rujan, listopad…
Kako su nastala “drugačija” imena za mesece?
Nastanjujući se, tokom vremena, na veoma udaljenim mestima, slovenski narodi su prilagodili svoje nazive meseci konkretnim prirodnim pojavama.
Imena meseci kod slovenskih naroda zato oslikavaju prirodne tokove i promene, atmosferske pojave, klimatske odlike, privrednu delatnost i običajne radnje. Na primer, januar je “siječanj”, jer je to vreme seku drva u šumi, februar je “veljača”, pošto je to mesec snežnih vejavica…
Zbog ovoga svi slovenski narodi imaju slične nazive za mesece, iako su živeli udaljeni jedni od drugih. Najbolji primer za to su imena koja Hrvati i danas koriste.
Nazivi meseca su zavisili i od klimatskih uslova. Na primer, pošto lipa cveta mesec dana ranije na jugu nego na severu Evrope, Hrvatima je lipanj jun, a Poljacima jul.
Srpski, narodni nazivi
U upotrebi su paralelno bili i narodni nazivi, koji su mogli da se razlikuju od staroslovenskih, ali koji su u suštini koristili isti princip – nazivi su davani prema vremenskim pojavama i radovima u polju koji su se u to vreme godine obavljali. Ti meseci su redom: koložeg, sečko, derikoža, lažitrava, cvetanj, trešnjar, žetvar, gumnik, grozdober, šumopad, studen, koledar.
Početkom 19. veka u Srbiji su u upotrebi još uvek bili i staroslovenski nazivi bliski onima koje danas koriste Hrvati. O ovome svedoče i zapisi u “Srpskom rječniku” koje je načinio čuveni Vuk Karadžić koji je, početkom 19. veka, uneo ove nazive kao “stare srpske nazive za mesece”.
Štaviše, nedavno objavljeni digitalizovani državni kalendari Kraljevine Srbije za 1903, 1906. i 1911. godinu pokazuju da su i tada slovenski i rimski nazivi meseca bili paralelno u upotrebi.
Ovo ide u prilog onima koji tvrde da se definitivan razlaz sa staroslovenskim imenima za mesece u Srbiji dogodio tek sa prihvatanjem gregorijanskog kalendara 1919. godine.
