Pojedini izvori kažu da se Imre Nađ 1917. godine našao u odabranom krugu ljudi koji su realizovali plan svrgavanja i egzekucie Nikolaja II. Ipak, obožavaoci lika i dela mađarskog političara tvrde da je ove priče kreirao KGB jer će, četiri decenije posle Oktobarske revolucije, Nađ izgubiti život upravo zbog otkazivanja poslušnosti Moskvi.
Istaknuti lider Mađarske revolucije, koja je prvih dana novembra 1956. godine započela na ulicama Budimpešte, Imre Nađ rođen 7. juna 1896. u Kapošvaru, u južnoj Mađarskoj.
Nađ se tokom Prvog svetskog rata borio na strani Austrougarske, ali je već 1915. godine zarobljen na Istočnom frontu. Nedugo posle hapšenja uspeo je da pobegne iz zatvora i tada počinje njegovo političko delovanje. Vrlo brzo je postao član Komunističe partije Rusije gde je svakodnevnim radom dokazivao vernost idealima boljševističke borbe.
Pojedini izvori kažu da se Imre Nađ 1917. godine našao u odabranom krugu ljudi koji su realizovali plan svrgavanja i egzekucie Nikolaja II. Ipak, obožavaoci lika i dela mađarskog političara tvrde da je ove priče kreirao KGB jer će, četiri decenije posle Oktobarske revolucije, Nađ izgubiti život upravo zbog otkazivanja poslušnosti Moskvi.
Sovjetski verni đak
Ništa nije upućivalo na bolni raskid sa SSSR-om, naročito 1930. godine kada se radi sopstvene sigurnosti vratio u Sovjetski savez gde je studirao poljoprivredu.
Sve do povratka u domovinu Nađ je bio aktivan u mađarskom odeljenju Kominterne, a stečena znanja je primenio na funkciji ministra poljoprivrede Mađarske. Tada je sproveo radikalnu reformu agrarnog sistema koja je primorala zemljoradnike na kolektivizaciju, i u kojoj su privatni posedi grupisani u javne.
U julu 1953. godine, samo četiri meseca posle Staljinove smrti, Nađ je postavljen za premijera Mađarske. Na mestu šefa države zamenio je nepopularog Maćaša Rakošija.
Neposredno posle dolaska na vlast pokušao je da sprovede liberalnu politiku. To je podrazumevalo napuštanje ideje o kolektivizaciji privatne svojine i bezrezervno stimulisanje proizvodnje robe široke potrošnje.
Nađove odluke su naišle na oštru osudu Kominterne, koja je već 1955. godine naterala do tada vernog sledbenika da podnese ostavku. Zvanična Moskva je strahovala da bi liberalizacija mogla ohrabriti i ostale zemlje Istočnog bloka da urade isto.
U novembru 1955. Imre Nađ je isključen iz komunističke partije i označen kao neprijatelj Politbiroa. Promene je doživela i državna administracija, a Maćaš Rakoši ponovo je dobio priliku da vodi zemlju.
Revolucionarni premijer
Narod Mađarske se nije lako mirio sa odlukom Moskve, a nezadovoljstvo je eskaliralo krajem oktobra 1956. godine. Najpre je grupa radikalnih studenata, u moru svojih zahteva kojim bi se zemlja otvorila ka svetu, tražila povratak Nađa na čelo zemlje.
Revolucionarna vlada sa Imre Nađom na čelu je formirana 26. oktobra 1956. godine sa idejom da društveni poredak počiva na idejama liberalnog socijalizma. Krajnji cilj administracije bilo je istupanje iz Varšavskog ugovora.
Ovakav razvoj događaja razbesneo je zvaničnu Moskvu, jer je eventualna realizacija plana značila kraj Istočnog bloka. Sovjetske trupe su 4. novmbra ušle u Budimpeštu i ostale delove zemlje u kojima je bilo boraca za istupanje iz Varšavskog pakta.
Crvena armija je bunu ugušila sa 1.130 tenkova i preko 31.000 vojnika. U sukobima sa revolucionarima, poginulo je više od 3.000 Mađara i 755 sovjetskih vojnika. Sedam dana kasnije ustanak je bio ugušen.
Jugoslavija kao poslednja šansa
Nađ je zajedno sa državnim rukovodstvom zemlje potražio utočište u jugoslovenskoj ambasadi. Azil je odobren, a Jugoslavija je pokazala dobrodošlicu za nekoliko desetina hiljada revolucionara, jer je novi premijer zemlje Janoš Kadar zatvorio granicu sa Austrijom (više o ovom događaju možete saznati KLIKOM OVDE).
Ambasada SFRJ u Budimpešti tih dana je bila okružena ruskim tenkovima. Sovjetske trupe su dopuštale slobodno kretanje isključivo jugoslovenskim službenicima. Prilaz je bio zabranjen i medicinskom osoblju koje je trebalo da pruži pomoć bolesnim azilantima.
Kriza je trajala do 22. novembra kada su nove mađarske vlasti garantovale Nađu nesmetan prolaz ka izgnanstvu. U momentu kada je autobus sa azilantima krenuo na put bez povratka, preusmeren je od strane KGB-a koji je odmah uhapsio Nađa. Bivši premijer je odveden u Rumuniju.
Nađ je vraćen u zemlju 1958. godine gde se suočio sa optužbama za izdaju i rušenje “demokratskog državnog poretka”. U tajnosti je osuđen na smrt, a 17. juna 1958. godine je pogubljen vešanjem.
Imre Nađ je najpre sahranjen u zatvorskom dvorištu, a potom je njegovo telo preseljeno na neobeleženu parcelu na Novom groblju u Budimpešti.
Godine 1989. navršavala se 31 godina od Nađovog pogubljenja. Promene koje su nastale u Istočnoj Evropi dale su priliku mađarskoj administraciji i ljubiteljima njegovog dela da javno sahrane čoveka koji je položio svoj život u slavu revolucije. Procenjuje se da je 100.000 ljudi prisustvovalo ponovnoj sahrani Imre Nađa.
