Iako većina ljudi to ne zna današnji Novi Beograd nije originalna zamisao Titove Jugoslavije. Prestonica je počela da se širi na levu obalu Save još 30-ih godina 20. veka, ali ambiciozni plan bio je prekinut ratom pa potisnut u zaborav.
Još u predratnom periodu, između dva svetska rata, rađale su se ideje i stvarali urbanistički planovi o izgradnji grada na levoj obali Save, između Zemuna i “starog” Beograda. Širenje Beograda na levu obalu Save predviđeno je i generalnim urbanističkim planom Beograda iz 1923. godine.
Godine 1934. ponovo je urađen urbanistički plan koji je obuhvatao sadašnju teritoriju Novog Beograda, a 16. decembra te godine svečano je otvoren Most kralja Aleksandara koji je u narodu odmah postao poznatiji kao Zemunski most. Njime je uspostavljena bolja veza sa Zemunom, ali i stvoren preduslov za izgradnju Sajmišta kao pokretača ekonomskog oporavka Beograda.
DA LI STE VIDELI OVE SLIKE? Nekada NAJLEPŠI DEO GRADA Beograđani danas pamte SAMO PO ZLU!
Naredna etapa bila je izgradnja Novog Beograda kao nasušne potrebe prestonice koja je za manje od dve decenije utrostručila stanovništvo, pa upravo danas Novi Beograd slavi svoj, istina, mnogo manje poznat rođendan – 20. maja 1938. godine započeto je nasipanje leve obale Save kako bi se iz močvarnog tla izdiglo zemljište za izgradnju naselja.
– Posao je bio poveren firmama “Hojgord i Šulc” i “Kampsaks” iz Kopenhagena. Za realizaciju projekta Opština je uzela kredit na 10 godina u vrednosti od 30 miliona dinara, a Danci su se obavezali da će do 1943. završiti radove – priča za Dnevno.rs Saša Stanković, autor monografije o Vladi Iliću, pod nazivom “Prvi moderni gradonačelnik Beograda”.
Upravo je Vlada Ilić, tokom čijeg su mandata započeti ovi impresivni radovi, jedan od najzaslužniijih za otpočinjanje širenja Beograda na drugu stranu Save. U Ilićevoj knjizi može se naći i opis događaja koji su se odigrali tog 20. maja 1938.
– Brojne zvanice su se popele na danski brod “Sidhoven” koji je bio okićen jugoslovenskom i danskom zastavom, što je celom događaju dalo međunarodni zanačaj. Brod “Sidhoven”, koji je do Beograda plovio Sredozemljem, Crnim morem i Dunavom, imao je mogućnost da sa dna reke crpe pesak izmešan sa vodom i da ga rasipa po močvarnom zemljištu. “Sidhoven” je za 20 minuta izbacio 500 kubika peska, što je očigledno impresioniralo novinare, koji su taj podatak posebno naglasili – navodi Stanković.
NAJBOGATIJI SRBIN UMRO GO I BOS: Genijalni GRADONAČELNIK BEOGRADA koji je život završio ČISTEĆI PRESTONIČKE ULICE
Danci su sagradili i obaloutvrdu i kej na Ušću, na savskoj i dunavskoj obali. Zato se o ovom i govorilo kao o “Danskom nasipu”.
Radovi su nastavljeni i kada je Vlada Ilić sledeće godine podneo ostavku, a trajali su do izbijanja Drugog svetskog rata u Jugoslaviji. Tada je projekat arhitekte Dragiše Brašovana o izgradnji Novog Beograda sa pola milona stanovnika zbog rata prekinut.
– Posle u komunističkoj državi vlast nije ni pominjala začetke tog starijeg “kapitalističkog” Novog Beograda. Kako su godine odmicale, odlazili su svedoci ovih događaja, a sa njima i nekad uobičajeni naziv Danski nasip potisnut je iz upotrebe – zaključuje naš sagovornik.
Izgradnju tog novog, “drugog” Novog Beograda započele su 1948. omladinske radne brigade iz svih krajeva Jugoslavije. I tako je nastao grad kakav danas poznajemo.
* Delovi teksta su preuzeti iz monografije o Vladi Iliću “Prvi moderni gradonačelnik Beograda” autora Saše Stankovića koja se može naći u beogradskoj knjižari “Papirnih krila” u Knez Mihailovoj ili naručiti mejlom [email protected].
