Vidovdan je nepokretan verski praznik koji, pored Božića i Vaskrsa, ima ogroman značaj za sve pravoslavne vernike u Srbiji. Srpska pravoslavna crkva ga praznuje 15. juna po julijanskom kalendaru, tj. 28. juna po gregorijanskom kalendaru. Pored SPC, Vidovdan proslavlja i Bugarska pravoslavna crkva. Vidovdan je jedan od najznačajnijih srpskih praznika, zbog značaja koji ima za srpski narod, ali i događaja koji su se sudbonosno dešavali na taj dan kroz istoriju.
Iako je teško pobrojati sve značajne događaje koji su se odigrali na današnji dan, izdvajamo pet najznačajnijih, koji su direktno oblikovali srpsku državu i ostali duboko urezani u svest našeg naroda.
Kosovska bitka – 28. jun 1389. godine
Kosovska bitka se odigrala na današnji dan, 1389. godine, kada su se na Kosovu polju (nedaleko od Prištine) sudarile srpska i osmanska (turska) vojska. Na čelu srpske vojske nalazio se kruševački knez Lazar Hrebeljanović sa svojim saveznicima, dok je Turke predvodio sultan Murat, sa svojim sinovima – Jakubom i Bajazitom.
Nakon stravičnog poraza u bici na Marici (26. septembar 1371.), Turci su nastavili svoj usporeni ali sigurni prodor na Balkanu. Braća Mrnjavčevići su u toj bici potučeni do nogu, a takođe je iste godine propalo i Srpsko carstvo, smrću poslednjeg Nemanjića – Uroša V. Lokalni vlastelini su međusobno podelili teritorije koje je nekada obuhvatalo Srpsko carstvo, a kao najmoćniji među njima, vremenom se izdvojio knez Lazar Hrebeljanović, koji se učvrstio u Kruševcu, držeći ceo sliv Južne i Zapadne Morave pod svojom kontrolom.
Kako je vreme prolazilo, postalo je jasno da će Srbi ponovo morati na megdan Turcima, kako bi se zaustavilo njihovo dalje napredovanje u dubinu Balkana. Ta bitka se upravo odigrala na Vidovdan, 15. tj. 28. juna 1389. godine, na Kosovu polju, teritoriji koja se u to vreme nalazila pod kontrolom Vuka Brankovića, zeta kneza Lazara.
O samoj bici se zna vrlo malo, a ono što je sigurno je da je osmanska vojska bila znatno brojnija od srpskih snaga, kao i da su u bici poginula oba vladara. Prvi izvori o samoj bici svedoče o srpskoj pobedi na bojnom polju, ali se nešto kasnije pojavljuju informacije o pobedi Turaka, pa čak i o nerešenom ishodu.
Zbog istorijskih dešavanja koja su usledila nakon Kosovske bitke, možemo zaključiti da je srpska vojska najverovatnije odnela pobedu na bojnom polju, ali zbog ogromnih gubitaka koje je istovremeno pretrpela, njen dalji otpor osmanskom osvajaču bio osuđen na propast.
Sarajevski atentat – 28. jun 1914. godine
Sarajevski atentat se odigrao na Vidovdan, 1914. godine, kada je Gavrilo Princip, srpski patriota, revolucionar i pripadnik organizacije Mlada Bosna, u Sarajevu usmrtio austo-ugarskog prestolonaslednika i nadvojvodu Franca Ferdinanda.
Nakon odluke o okupaciji teritorije Bosne i Hercegovine na Berlinskom kongresu 1878. godine, a zatim i njene aneksije (pripajanja) 1908. godine, Austro-Ugarska je gurnula prst u oko srpskoj državi i de facto postala njen najveći neprijatelj. Pored toga što je Kraljevina Srbija polagala pravo na teritoriju Bosne i Hercegovine koja je nepravedno pridodata austro-ugarskoj državi, ona se osetila i ugroženom od strane Monarhije koja nije krila svoju težnju da se širi ka jugu, u pravcu Soluna i to preko Kraljevine Srbije.
Tenzična atmosfera i želja slovenskih naroda da se razbije “tamnica naroda” i da se srpski narod na svim prostorima ujedini u zajedničku državu, doveli su do ispaljenih hitaca u Franca Ferdinanda, 1914. godine.
Atentat na austro-ugarskog nadvojvodu, odlično je poslužio kao povod za rat Monarhiji, koja je najpre poslala ultimatum Kraljevini Srbiji, a zatim joj objavila i rat, 28. jula, iste godine. To je označilo i početak Prvog svetskog rata i velikog stradanja srpskog naroda, koje će se 1918. godine završti pobedom našeg naroda i formiranjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Vidovdanski ustav – 28. jun 1921. godine
Vidovdanski ustav je prvi ustav novoformirane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koji je donet na Vidovdan 1921. godine, pa je po tom prazniku i poneo naziv. Na snazi u Kraljevini SHS ostao je sve do 6. janurara 1929. godine, i uvođenja diktature kralja Aleksandra I Karađorđevića.
Ovim ustavom su definisana neka osnovna obeležja nove države, kao što su njen naziv, izgled grba i zastave, itd., ali i što je najvažnije, raspodela vlasti u državi. Ustavom skoro niko u državi nije bio zadovoljan, što je i dovelo do političkog previranja i srpsko-hrvastskog sukoba. Sve je kulminiralo 20. juna 1928. godine kada je Puniša Račić, radikalski poslanik iz Crne Gore, revolverom ubio grupu narodnih poslanika Hrvatske seljačke stranke, kao i njihovog prvaka, Stjepana Radića. Ustav je suspendovan januara sledeće godine, kada je zabranjen rad svih političkih stranaka, a kralj Aleksandar uveo diktaturu i promenio ime države u Kraljevina Jugoslavija.
Rezolucija Infrombiroa – 28. jun 1948. godine
Tihi sukob na jugoslovensko-sovjetskoj relaciji, kulminirao je 28. juna 1948. godine kada je na sednici Informbiroa u Bukureštu, doneta Rezolucija, kojom je Komunistička partija Jugoslavije (KPJ) izbačena iz te organizacije. Rezolucija je obuhvatala Staljinova pisma koja su nešto ranije bila poslata na adresu KPJ, u kojima je napadnut vrh Komunističke partije, na čelu sa Josipom Brozom Titom. Cilj Sovjeta je bio da se razbije jedinstvo u KPJ i da se uruši njena organizaciona struktura, kako bi se na čelo partije doveli ljudi koji bi direktno odgovarali Moskvi i Staljinu.
Ipak, KPJ je na Petom kongresu negirao kompletan sadržaj Rezolucije i osudio njen karakter, čime je pružena direktna podrška Titu i ostalim članovima CK. Rezolucija je takođe označila i početak otvorenog sukoba Jugoslavije i Sovjetskog Saveza, koji će se tek malo stišati nakon Staljinove smrti, 1953. godine.
Govor na Gazimestanu – 28. jun 1989. godine
Prilikom obeležavanja 600 godina od Kosovske bitke, tadašnji predsednik Jugoslavije Slobodan Milošević, održao je sada već antologijski govor na Gazimestanu, koji je predstavljao uvod u raspad Jugoslavije i krvavi građanski rat.
