NIT’ SPOMENIKA, NIT’ ZGRADE: Kako je jedna beogradska opština izgubila taj status

Godinama unazad postoji inicijativa građana Žarkova da se tom delu Beograda vrati status opštine i da se on odvoji od gradske opštine Čukarica kojoj je pripojen 1955. godine. Ipak, ako se to jednom i dogodi Žarkovci će morati da potraže novu zgradu opštine jer na mestu gde se nalazilo staro, predratno zdanje danas stoji - tržni centar.

Žarkovo je deo Beograda gde su ljudi živeli odvajkada. Zapravo, Žarkovo je bilo zasebno selo poznato kao “Belo vrelo”, a prvi put se pominje pod današnjim imenom u turskim poreskim defterima iz 1523. godine. Jedni tvrde da je ime dobilo po Promićuru Žarku, drugi veruju u legendu da je čuveni heroj Žarko ubio zlog zmaja… Bilo kako bilo, Žarkovo je dugo bio “odsečeno” od tadašnjeg Beograda i odvajkada funkcionisalo kao zasebna opština.

Imalo je zgradu opštine, Dom kulture, bioskop… Bilo je dom bogatih seljaka i zanatlija a nadaleko poznato po rodnoj zemlji. Kao takvo, selo je funkcionisalo savršeno, a Beograd je bio relativno blizu – trebalo je otpešačiti do Banovog brda kako bi se uhvatio autobus do centra. Kasnije je autobus “produžio” trasu upravo do centra Žarkova, pa je tadašnja linija broj 31 saobraćala do Trga Republike.

Žarkovo je mesnu samoupravu u okviru Beograda dobilo 1839. godine, a 1856. godine formirana je opština Žarkovo.

Prema ondašnjim zapisima opština se prostirala od reke Save, leve obale reke Topčiderke, preko Kneževca i Železnika do Ostružnice.

Ipak, ako biste danas prošetali do ovog dela Beograda videli biste malo toga od pređašnjeg sjaja, dok se još “išlo za Beograd”. Najstariji Žarkovci vole da kažu da se “Beograd približio Žarkovu, a Žarkovo je uvek bilo tu gde jeste”.

Zgrada u kojoj je nekada bila smeštena opština Žarkovo – prostrana dvospratnica izgrađena 1921. godine, srušena je 1986. prilikom rekonstrukcije Trgovačke ulice. Danas se tu nalazi stakleni tržni centar, ali i jedna od najprometnijih autobuskih stanica u gradu – tu se spajaju gradske, prigradske i međugradske linije, pa je uvek gužva i vreva.

Stajalište se danas zove “Žarkovo spomenik”, jer je nekada na platou iza stajališta bio Spomenik palim herojima u Drugom svetskom ratu kojije kasnije prebačen pored osnovne škole “Ljuba Nenadović”. Međutim, fraza “nađemo se kod spomenika” i “Žarkovo spomenik” ostale su u upotrebi do danas, pa neretko meštane možete čuti da ih koriste – iako spomenik odavno nije tu. Još jedan naziv za ovaj deo naselja je i “Centar Žarkova”, i on je takođe često u upotrebi.

Ukazom kralja Petra I od 30. decembra 1911. godine, selo Čukarica je izdvojeno iz opštine Žarkovo i postalo je zasebna opština. Stvari su se još jednom promenile u julu 1955. kada je Žarkovu ukinut status opštine i kada je ono i zvanično spojeno sa opštinom Čukarica, kako je ostalo do danas.

Kako je prestala potreba za administrativnim poslovima, zgrada nekadašnje opštine Žarkovo promenila je funkciju. U objekat su se uselile apoteka, pekara, a zatim i biblioteka. Iako trošna i stara, stajala je dugo tu, čuvala duh starih vremena i odolevala trendovima. 

Nakon pomenute rekonstrukcije Trgovačke ulice zgrada je i srušena, a ubrzo potom počeo da se gradi stambeni i poslovni blok zgrada. Danas samo najstariji Žarkovci, kakvih je sve manje, pamte zlatno doba ovog dela Beograda.