Prvi studijski album Bijelog dugmeta, koga kritičari često proglašavaju početkom razdoblja 'pravog' savremenog roka u Jugoslaviji, izašao je pre četrdeset godina.
Album “Kad bi bio bijelo dugme” pojavio se 1974. godine, a njegova naslovna od ukupno šest numera dala je ime bandu koji se do tada nazivao Jutro.
Prema podacima koje je Hina dobila u firmi Croatia Records, album se pojavio tačno 18. novembra 1974. godine, iako je obeležavanje godišnjice marketinški određeno za 13. novembar u Zagrebu i 14. novembar u Beogradu i Sarajevu.
Tih dana će biti predstavljen prigodni luksuzni paket od 10 vinil ploča, od kojih devet “remasterizovanih” albuma i monografija “Bijelo dugme” dobrih poznavatelja banda Siniše Škarice i Dušana Vesića.
Bijelo dugme aktivno deluje od 1974. do 1989. godine, iako su članovi i ranije bili zajedno u raznim sastavima, a veliki broj svirača i pevača koji je prošao kroza bend ostvario je petnaestak albuma, nekoliko kompilacija i niz singlova.
Album prvenac se od samog početka prodavao odlično. Usledila je iscrpljujuća turneja koja je izbacila Bijelo dugme u najpopularniji jugoslovenski sastav.
Sledeći album “Šta bi dao da si na mom mjestu” sniman je 1975. godine u Londonu, s hitovima poput “Tako ti je, mala moja, kad ljubi Bosanac” koji je za kratko vreme prodat u više od 200 hiljada primeraka, zbog čega je Jugoton morao da ustanovi kategoriju dijamantske ploče.
Bijelo dugme ostavilo je sliku benda koji je pomerao granice shvatanja muzike i otvorio vrata mnogim mladim autorima, ističu kritičari.
Dugogodišnji urednik u Jugotonu i kritičar Siniša Škarica kaže u najavljenoj knjizi da je Bijelo dugme bilo posebno i odabrano da menja postojeće i uspostavlja nove standarde, da piše istoriju pop muzike na ovim prostorima jednako kao što su to činili Elvis Prisli i Bitlsi u globalnim razmerama.
Prvi su u bivšoj državi snimali u Londonu, prvi su napravili turneju po sportskim dvoranama, prvi označili puteve muzičkojindustriji, prvi zaradili novac od svoje muzike, napisao je koautor knjige Dušan Vesić i dodao da su ‘Dugmići’ imali sve što krasi jednu rok biografiju: skandale, drogu, seks, alkohol, zatvor, na kraju jednu zagonetnu smrt.
Neke kontroverze poput masovnosti, političnosti benda, originalnosti aranžmana, odnosa prema folku ili, na primer, uloge lidera Gorana Bregovića, i danas zabavljaju sledbenike Bijelog dugmeta.
Prema kritičarima, Goran Bregović vešto je stvarao marketinške okvire za popularizaciju Bijelog dugmeta, bockajući tabue povezane sa seksualnošću ili politikom uz pojave novih ploča ili puštajući priče o odnosima u bendu.
U kontroverze spada, na primer, istovremeno proklamirana apolitičnost benda – budući su, po Bregoviću, sve pesme pre svega ljubavne – njegov subverzivan odnos prema politici i podrška režimu kroz sviranje na omladinskim radnim akcijama.
Premda je Bregović u jednom intervjuu kritičaru Draženu Vrdoljaku na pitanje o masovnosti tvrdio da Dugme “nije bend za tako veliku žvaku”, krajem sedamdesetih godina prošlog veka okupili su najviše ljudi na svojim koncertima u na tim prostorima.
Besplatan Koncert kod Hajdučke česme u leto 1977. u Beogradu okupio je između 70 i 100 hiljada ljudi, za narednu turneju u Beogradu su prodali pet puta zaredom dvoranu Pionir – a celi prihod uplatili nastradalima od zemljotresa u Crnoj Gori – a zatim na stadionu JNA u Beogradu organizovali “Rock spektakl 79” na kojem su okupili oko 70 hiljada posetioca.
Govoreći o autorstvu pesama, Bregović je jednom kazao da je “beba čoporativno delo”, a ne delo jednog autora koji bi bio poznat, premda su hroničari benda tvrdili da je od svih brojnih muzičara koji su prošli kroz bend “samo jedan od njih bog”.
Na zamerke da se često primicao, a po nekima i više puta prelazio granicu plagijatorstva, Bregović je odgovarao da uzimao ono što mu se sviđa, kao u prirodi izlazak sunca, i da to ne smatra plagijatima.
Iako je od raspada benda prošla takođe okrugla brojka od četvrt veka, a od prestanka kreativnog razdoblja kojim su bitno oblikovali istoriju domaćeg roka i znatno više, produkcija Bijelog dugmeta i danas ima energiju kojom je u stanju da podstakne zapažene događaje u muzičkoj javnosti sada već odvojenih država.
