Koliko puta u životu ste prošetali Kalemegdanom, koliko puta ste zastali pored spomenika 'Pobedniku' ili seli na jednu od mnoštva klupica koje se nalaze na tvrđavi? Pretpostavljamo da ste to učinili bezbroj puta i da nikako nije moguće prisetiti se svih...
Međutim, koliko puta ste zastali pored bista posvećenim istaknutim srpskim knjizevnicima i kulturnim radnicima na ulasku u beogradsku tvrđavu?
Mnogi sa kojima smo razgovarali nisu ni zanli da se tu nalaze jer su, kako kažu, zavučeni i ”pojelo” ih je zelenilo. Iako su na Velikom Kalemegdanu od kraja 19. veka i dalje su tu kao podsetnik na prošle dane i na sve ono što su postigli i učinili za buduće generacije.
Ove biste pronašle su svoje mesto u srcu glavnog grada:
1. Jovan Dučić
– rođen je 17. februara 1871. godine u Trebinju
– osnovnu školu završio je u rodnom gradu, a gimnaziju i učiteljsku školu u Mostaru i Somboru
– iz Bjeljine proteran zbog pesama ”Otadžbino” i ”Oj, Bosno”
– u Žnevi je završio prava
– Prvu zbirku pesama objavio u Mostaru 1901. godine
– Preminuo je 7. aprila 1943. i bio sahranjen u manastiru Svetog Save u Libertvilu, SAD. Njegova želja bila je da ga sahrane u njegovom rodnom Trebinju. Ova poslednja želja Jovana Dučića ispunjena je 22. 10. 2000. godine.
2. Stevan Mokranjac
– Rođen je 9. januara 1856. u Negotinu
– Završio je gimnaziju u Beogradu i bio član Beogradskog pevačkog društva
– Bio je dirigent Beogradskog pevačkog društva i horovođa pevačkog društva “Kornelije Stanković”
– Radio je kao nastavnik muzike u Prvoj beogradskoj gimnaziji, a od 1901. u Bogosloviji
– Preminuo je u noći između 29. i 30. septembra 1914. u Skoplju, gde se sa porodicom sklonio kada je izbio Prvi svetski rat.
3. Stevan Raičković
– Rođen je 5. jula 1928. godine u Neresnica kod Kučeva
– Gimnaziju je učio u Senti, Kruševcu, Smederevu i Subotici, gde je i maturirao
– Studirao je na Filološkom fakultetu u Beogradu
– Bio je urednik u Izdavačkom preduzeću „Prosveta“
– Preveo je i Šekspirove sonete i “Deset ljubavnih soneta” Frančeska Petrarke
– Preminuo je 6. maj 2007. u Beogradu
4. Đura Jakšić
– Rođen je 8. avgusta 1832. godine u Srpskoj Crnji, u Banatu
– Posle završene osnovne škole u Srpskoj Crnji i niže gimnazije u Segedinu, odlazi u Temišvar da uči slikanje
– Bio je student umetničke akademije u Pešti, ali je zbog revolucionarnih događaja morao da je napusti
– Krajem 1855. nastanio se u Kikindi i živeo od slikarstva
– U Srbiji radi kao seoski učitelj i kao gimnazijski učitelj crtanja
– Stvaralački i stradalački život tog obrazovanog i temperamentnog čoveka često se odvijao u boemskom ambijentu skadarlijskih kafana Tri šešira i Dva jelena
– Oboleo od tuberkuloze, u dugovima, gonjen je i otpuštan (1871) iz državne službe
– Preminuo je 16. novembra 1878. godine
5. Janko Veselinović
– Rođen je 13. maja 1862.
– Bio je najbolji učenik šabačke gimnazije
– Pohađao je bogosloviju i učiteljsku školu, ali ih nije završio
– Sa 18 godina bio je učitelj u Svileuvi
– Bio je pomoćnik glavnog urednika lista Srpske novine, odakle potiče njegovo veliko prijateljstvo sa glavnim urednikom Milovanom Glišićem
– Bio je i korektor Držаvne štаmpаrije, drаmаturg Nаrodnog pozorištа, pokretаč i urednik listа Zvezdа, urednik listovа Pobrаtim, Dnevni list. Pripovedаč, romаnsijer, drаmski pisаc.
– Zbog kritikа vlаsti, bio je više putа u zаtvoru.
– Oboleo je od tuberkuloze i preminuo 26. juna 1905. godine
6. Miloš Crnjanski
– Rođen je 26. oktobra 1893.
– Osnovnu školu završio je u srpskoj veroispovednoj školi kod učitelja Dušana Berića u Temišvaru.
– Maturirao je u temišvarskoj gimnaziji kod katoličkih fratara pijarista.
– 1913. upisao je studije medicine u Beču koje nikada nije završio
– Prvu pesmu “Sudba” objavlio je u somborskom dečjem listu “Golub” 1908. godine
– Početkom Prvog svetskog rata Crnjanski je mobilisan u austrougarsku vojsku i poslan na galicijski front da juriša na Ruse.
– 1919. u Beogradu se upisuje na Univerzitet gde studira književnost i uređuje list “Dan”.
– Venčao se sa Vidom Ružić
– Bio je nastavnik u pančevačkoj gimnaziji, od 1923. do 1926. godine bio je profesor gimnazije u Beogradu i saradnik uglednog lista “Politika”.
– 1930. za roman “Seobe” dobija nagradu Srpske akademije nauka.
– Posle izbijanja Drugog svetskog rata odlazi u London i 1951. uzima britansko državljanstvo
– Preminuo je u Beogradu 30. novembra 1977. godine.
7. Borisav Stanković
– Rođen je 22. marta 1876.
– Rano je ostao bez roditelja, pa ga je odgajila majka njegovog oca, baba Zlata.
– U Vranju je završio osnovnu školu i sedam razreda gimnazije (koja danas nosi njegovo ime).
– Završio je Pravni fakultet u Beogradu 1902. godine.
– Svoju najpoznatiju dramu Koštana objavljuje 1902. godine, gde prvi put u književnom. delu koristi vranjski izgovor, što izaziva velike kritike.
– Roman Nečista krv objavljuje 1910. godine, dobijajući pozitivne reakcije.
– Za vreme Prvog svetskog rata bio je zarobljen i transportovan u logor Derventa.
– Radio je u Ministarstvu prosvete Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
– Preminuo je 22. oktobra 1927. godine u Beogradu.
8. Radoje Domanović
– Rođen je 16. februara 1873. godine u Ovsištu kod Kragujevca.
– Po istraživanjima Milinka Domanovića njegovo poreklo je iz sela Domanovići u Hercegovini.
– Detinjstvo je proveo u susednom selu Jarušicama, gde je završio i osnovnu školu.
– Gimnaziju je završio u Kragujevcu, a Filozofski fakultet na Velikoj školi u Beogradu.
– Kao profesor srpskog jezika radio je u gimnazijama u Vranju, Pirotu i Leskovcu.
– Oženio se 1895. godine učiteljicom Natalijom sa kojom je imao ćerku Danicu (1896) i sina Dragišu (1902) koji je umro ubrzo po rođenju.
– Njegove najznačajnije pripovetke su: Vođa, Danga, Stradija, Mrtvo more…
– Odavao se boemskom životu i mnogo je pio.
– Ssamljen, ogorčen i siromašan preminuo je u 35. godini, 4. avgusta 1908. u Beogradu.
9. Simeon Roksandić
– Rođen je 14. maja 1874. godine
– Pripada najstarijoj generaciji srpskih vajara.
– Bio je predavač u Užičkoj gimnaziji.
– On je predstavnik srpskog akademizma, vezanim za prve početke razvoja srpske skulpture.
– Među najznačajnija dela spadaju ženske figure na grobu Sime Matavulja iz 1910. godine, a od kasnijih radova spomenici dr Lazi Paču i Živojinu Mišiću.
– Roksandić je autor čuvene skulpture “Dečak sa razbijenim krčagom” na Čukur česmi i vodoskoka “Zlosrećni ribar” na Kalemegdanu.
– Preminuo je 12. januara 1943. u Beogradu.
10. Aleksa Šantić
– Rođen je 27. maja 1868. godine u Mostaru
– Završio je trgovačku školu u Trstu i Ljubljani.
– Najveća dela stvarao je krajem 19. i početkom 20. veka. Uzori su mu bili srpski pisci Vojislav Ilić i Jovan Jovanović Zmaj, a od stranih je najviše poštovao Hajnriha Hajnea.
– U njegovim pesmama ima emocionalnog bola, rodoljublja, ljubavne čežnje i prkosa za nacionalno i socijalno ugrožen srpski narod.
– Bio je 1888. osnivač i predsednik Srpskog pevačkog društva „Gusle“.
– Godine 1896. kada je pokrenuta „Zora“ bio je jedan od njenih prvih urednika.
– Najpoznatije njegove pesme su: „Emina“ (1903), „Ne vjeruj“ (1905), „Ostajte ovdje“ (1896), „Pretprazničko veče“ (1910), „Što te nema?“ (1897), „Veče na školju“ (1904), „O klasje moje“ (1910), „Moja otadžbina“ (1908).
– Izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije 3. februara 1914.
– Preminuo je od tuberkoloze u Mostaru 2. februara 1924.
11. Milan Rakić (njegova bista nalazi se na kraju Knez Miahilove ulice)
– Rođen je 18. septembra 1876. godine u Beogradu.
– Osnovnu školu i gimnaziju završio je u Beogradu, a prava u Parizu.
– Izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije 18. februara 1922, a za redovnog 12. februara 1934.
– Objavio dve zbirke pesama, koje je i publika i književna kritika najoduševljenije pozdravila.
– Pored Šantića i Dučića, Rakić je treći veliki srpski pesnik današnjice.
– Njegov jezik je besprekorno čist i krepak, rečenica kristalno jasna…
– Sa Šantićem, Rakić je najuspelije obnovio našu rodoljubivu poeziju, na sasvim originalan način, bez poze i šovinizma.
– Preminuo je u Zagrebu 30. juna 1938. godine.
